یبوست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی است که تقریبا همه‌ی افراد حداقل یکبار آن را تجربه کرده‌اند. رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی نادرست اصلی‌ترین علل یبوست هستند. این بیماری سبب می‌شود تا فواصل بین مدفوع کردن افزایش یافته و شما در زمان اجابت مزاج احساس درد و ناراحتی داشته باشید. در ادامه با ما در مجله اینترنتی لی‌لی‌مگ همراه باشید تا راهنمای جامعی برای درمان یبوست به شما ارائه دهیم.

یبوست چیست؟ علل، علائم و راه درمان یبوست در خانه
بهترین روش های درمان یبوست در زنان، مردان و کودکان

یبوست چیست؟! 

تقریبا 75 درصد از مدفوع را آب تشکیل داده است و مابقی آن فیبرهای غیر قابل هضم، باکتری، سلول‌های مرده، مخلوط باکتری‌های زنده و چربی است. اگر حرکت مدفوع در روده‌ها آرام‌تر از حالت طبیعی باشد، سلول‌های دیواره‌ی روده فرصت می‌کنند تا میزان آب بیشتری از مواد غذایی در حال دفع بگیرند. این عامل باعث می‌شود تا مدفوع سفت‌تر و خشک‌تر شده و همراه با درد و ناراحتی خارج شود. به این عارضه گوارشی یبوست (Constipation) می‌گویند.

یبوست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی در جهان است، به طوری که مطابق آمار سالانه 2.5 میلیون بیمار مبتلا به یبوست به پزشک مراجعه می‌کنند. به علاوه آمار نشان می‌دهد که شیوع یبوست در زنان بزرگسال بیشتر از سایر گروه‌های سنی است.

یبوست چیست؟!
یبوست چیست؟ درمان یبوست شدید چگونه است؟

علائم یبوست چیست؟ 

مهمترین علامت بیماری یبوست، ایجاد مشکل و ناراحتی در زمان خروج مدفوع و همچنین غیرطبیعی بودن تعداد دفعات اجابت مزاج در یک هفته است. به صورت طبیعی مدفوع کردن سه بار در روز تا سه مرتبه در هفته طبیعی محسوب می‌شود. قطعا تحرکات طبیعی روده در افراد مختلف متفاوت است و به همین دلیل ممکن است تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف متفاوت باشد. با این حال اگر تعداد دفعات مدفوع کردن کمتر از سه مرتبه در هفته باشد، احتمال بیماری یبوست وجود دارد.

سایر علائم یبوست عبارتند از:

علاوه بر علائم فوق، می‌توان با توجه به شکل مدفوع نوع بیماری گوارشی را تشخیص داد. برای این کار معیاری به نام جدول مدفوع بریستول (Bristol) وجود دارد که می‌توانید آن را در شکل زیر مشاهده کنید. جدول مدفوع بریستول شکل مدفوع را به 7 دسته طبقه بندی می‌کند. در این جدول شکل 1 و 2 نشان دهنده بیماری یبوست، شکل3 تا 5 نشان دهنده نرمال بودن دفع و شکل 6 و 7 نشان دهنده بیماری اسهال است.

علائم یبوست چیست؟
جدول بریستول برای تشخیص علائم بیماری یبوست

علت یبوست چیست؟

شیوع بیماری یبوست یکی از هدیه‌های زندگی شهرنشینی است. سبک زندگی و تغذیه دو عامل مهم در ایجاد یبوست در بدن انسان است. برخی عادت‌های رفتاری و غذایی باعث می‌شود تا سیستم گوارشی دچار اختلال گردد و درنتیجه حرکات روده‌ها کند شود (منبع). از مهمترین علل یبوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

علت یبوست چیست؟
یبوست چیست و چه علائمی دارد

علائم و علت یبوست کودکان

یبوست کودکان یکی از مشکلات شایع در این سن است که به دلیل تنبل شدن روده و کم‌تحرکی آن اتفاق می‌افتد. بسیاری از علائم یبوست کودکان مشابه علائم کلی یبوست است. این علائم عبارتند از:

از مهمترین علل یبوست کودکان می‌توان به تغییر در رژیم غذایی، شیر خوردن بیش از اندازه، مصرف شیر خشک، مصرف غذای کمکی، از پوشک گرفتن زودهنگام و ترس از دستشویی رفتن اشاره کرد. معمولا دلایل یبوست کودک موقت هستند و به همین دلیل این بیماری با روش‌های خانگی خیلی زود برطرف می‌شود. اما در صورتی که یبوست کودک ادامه داشت و با علائمی نظیر کاهش وزن، تورم شکم، وجود خون در مدفوع و استفراغ همراه شد، حتما کودک را نزد پزشک ببرید.

علائم و علت یبوست کودکان
درمان یبوست در کودکان با چند راهکار خانگی

برای درمان خانگی یبوست چه کار کنیم؟

تا اینجا با علل و علائم یبوست آشنا شدیم. اما برای پیشگیری و درمان یبوست چه کار کنیم؟ همانطور که گفته شد، بیماری یبوست به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. به همین دلیل شناسایی علت یبوست و سپس استفاده از روش مناسب درمان، بهترین راه برای رفع یبوست است. در ادامه به بررسی بیشتر دلایل یبوست و همچنین روش درمان یبوست می‌پردازیم.

در صورت تمایل می‌توانید صوت این ویدئو را جداگانه بشنوید:

راه های سریع درمان یبوست به علت کم‌آبی بدن 

آب به تجزیه مواد غذایی کمک می‌کند و باعث می‌شود مواد غذایی بهتر جذب شوند. مصرف آب برای عبور دادن مواد در سیستم گوارشی موثر است. زمانی که روده‌ها کم آب باشند، آب مورد نیاز خود را از مواد غذایی جذب می‌کنند. به همین خاطر مدفوع خشک و سفت می‌شود. کم آبی انعطاف پذیری روده‌ها را کم می‌کند و حرکت مواد غذایی سخت‌تر می‌شود. البته این بدان معنا نیست که با غذا آب میل کنید چرا که خوردن آب با فاصله کم قبل، بعد و یا حین غذا باعث می‌شود تا معده نتواند غذای خورده شده را بدرستی هضم کند. از دیگر عوارض کم آبی بدن می‌توان به کم‌ادراری و آسیب به کلیه‌ها، خشکی پوست، احساس خستگی و درد عضلات، سردرد و سرگیجه اشاره کرد.

بنابراین برای درمان و پیشگیری از یبوست ناشی از کم آبی بدن نکات زیر را رعایت کنید:

  • نوشیدن آب، روزانه بین 6 تا 8 لیوان برای بزرگسالان
  • پرهیز از خوردن مایعات سرد و جایگزین کردن آن با مایعات ولرم و گرم
  • مصرف میو‌ه‌ها و سبزیجات آبدار مانند هندوانه، طالبی، پرتقال، کاهو و گوجه فرنگی
راه های سریع درمان یبوست به علت کم‌آبی بدن
رفع یبوست با خوردن 3 لیتر آب در روز

درمان فوری یبوست ناشی از کم‌تحرکی

تحرک و فعالیت ورزشی مدت زمان عبور بقایای مواد غذایی از روده بزرگ را کاهش می‌دهد. سریعتر شدن حرکت مواد غذایی باعث می‌شود دیواره روده فرصت کمتری داشته باشد تا آب مواد غذایی را جذب کند درنتیجه مدفوع در انتهای روده نرم‌تر خواهد بود. همچنین ورزش قدرت انقباض عضلات روده را افزایش می‌دهد و در نتیجه مدفوع راحت‌تر دفع می‌شود.

بنابراین کم‌تحرکی و نشستن بیش از حد به دلیل رانندگی زیاد، کار بیش از حد و یا استفاده زیاد از تلویزیون یا تلفن همراه از عوامل اصلی یبوست است. برای درمان یبوست ناشی از کم تحرکی بهتر است از ورزش، حرکات کششی و یوگا استفاده کنید. در ادامه چند ورزش موثر برای درمان یبوست به شما معرفی می‌کنیم:

پیاده روی روزانه بهترین راه درمان یبوست شدید

انجام ورزش‌هایی مثل دویدن، شنا، فوتبال و بسکتبال 3 تا 4 بار در هفته برای جبران کم‌تحرکی بسیار مفید است. اما اگر برای انجام این امور فرصت کافی ندارید، حداقل 10 تا 15 دقیقه پیاده روی روزانه داشته باشید. پیاده روی را با آرام‌ترین سرعت خود شروع کنید و رفته رفته سرعت را بالا ببرید تا به بالاترین سرعت پیاده روی خود برسید. این کار را 5 دقیقه ادامه دهید و سپس سرعت خود را در 5 دقیقه بعدی آرام آرام کم کنید.

پیاده روی روزانه بهترین راه درمان یبوست شدید
پیاده روی روزانه برای درمان و پیشگیری از یبوست مفید است

درمان خانگی یبوست شدید با یوگا

انجام حرکات کششی و یوگا کمک می‌کند تا جریان خون افزایش پیدا یافته و با فشار ایجاد شده بر دستگاه‌های گوارشی، انعطاف روده‌ها و حرکت مواد غذایی داخل روده بهبود یابد. 3 نمونه از ورزش‌های موثر در درمان یبوست با یوگا عبارتند از:

پروانه زدن در حالت نشسته: در این نرمش یوگا که حرکت بادا کوناسانا (Baddha Konasana) نام دارد، ابتدا چهار زانو نشسته، کف پا ها را به هم چسبانده و به داخل جمع کنید. سپس مچ پاها را با دو دست خود بگیرید. با انجام حرکت پروانه‌ای سعی کنید زانو‌هایتان به زمین برسد. این حرکت را 5 تا 10 نفس انجام دهید.

درمان خانگی یبوست شدید با یوگا
حرکت بادا کوناسانا یوگا برای درمان یبوست شدید

بغل کردن زانو در حالت خوابیده: در این نرمش یوگا که به حرکت پاواناموکتاسانا (Pavanamuktasana) مشهور است، ابتدا طاق باز بخوابید و پاها را در امتداد بدن دراز کنید. سپس یک پا را به داخل شکم جمع کنید و با کمک دستان، ساق پا را نگه‌دارید. برای 5 تا 10 نفس پا را نگه دارید و سپس این کار را برای پای دیگر انجام دهید.

درمان خانگی یبوست شدید با یوگا
حرکت پاواناموکتاسانا یوگا برای درمان یبوست شدید

ایستادن به جلو و خم شدن تا پاشنه پا: برای انجام این نرمش یوگا که به حرکت اوتاناسانا (Uttanasana) معروف است، ابتدا بایستید و پاهای خود را در کنار هم قرار دهید. تلاش کنید تا کف دست‌هایتان را کنار پاهای خود بگذارید. اگر زانوهایتان خم می‌شود ایراد ندارد اما حالت ایستاده خود را حفظ کنید و تلاش کنید تا پشت مچ پای خود را بگیرید.

درمان خانگی یبوست شدید با یوگا
حرکت اوتاناسانا یوگا برای درمان یبوست شدید

درمان یبوست با رژیم فیبردار

فیبر ماده‌ای است که در بدن هضم نمی‌شود و به صورت محلول یا نامحلول در مواد غذایی وجود دارد. فیبر نامحلول مانند اسفنج آب را به خود جذب می‌کند و با ایجاد گاز سبب تحریک عمل تخلیه می‌شود. همچنین فیبر به دلیل هضم نشدن، به حجم گرفتن مدفوع کمک می‌کند. از طرفی چون فیبر آب به خود جذب می‌کند، از خشک شدن مدفوع در مسیر روده جلوگیری کند و آن را نرم نگه می‌دارد.

فیبرهای نامحلول در سبوس گندم و برنج، انواع سبزی‌ها، سویا و مغزهای خام وجود دارد. مصرف فیبر که به عنوان یک درمان موثر در یبوست شناخته می‌شود، برای کاهش وزن، کاهش کلسترول، ممانعت از بیماری‌های روده و کولون مفید است.

بنابراین بهتر است مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی قرار دهید:

توصیه می‌کنیم مصرف روزانه 25 الی 30 گرم از یکی از مواد گفته شده را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

درمان یبوست با رژیم فیبردار
برای درمان یبوست چه بخوریم

حذف شیر و لبنیات از رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست 

محصولات لبنی مانند شیر و پنیر به دلیل وجود کلسیم بالا عملکرد عضلات روده بزرگ (کولون) را با مشکل مواجه می‌کند. به علاوه نبود فیبر در این مواد غذایی، یبوست‌زا بودن آن را تشدید می‌کند. پروتئین موجود در محصولات لبنی با نام کازئین نیز حرکت روده‌ها را کندتر می‌کند. همچنین عدم تحمل لاکتوز شیر می‌تواند موجب بروز یبوست در کودکان شود. برای پیشگیری از یبوست به دلیل مصرف لبنیات به موارد زیر توجه کنید:

حذف شیر و لبنیات از رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست
برای جلوگیری از یبوست چه بخوریم

پیشگیری از یبوست شدید با حذف غذاهای چرب، فرآوری شده و فست فود

غذاهای چرب به سختی هضم می‌شوند و همین مساله موجب طولانی شدن فرآیند هضم و در نتیجه یبوست خواهد شد. غذاهای فست فوت فیبر کمی دارند و به علت استفاده از روغن‌های سرخ کردنی دیرتر هضم می‌شوند. سدیم موجود در آنها نفوذ آب را سخت می‌کند و در نتیجه هضم این مواد سخت‌تر می‌شود. غذاهای فرآوری شده و منجد و حتی شیرینی‌ها و محصولات قندی به علت کمبود فیبر، چربی بالا و آب کم، فرآیند هضم را سخت می‌کنند و در بروز یبوست بسیار موثرند. در این شرایط برای پیشگیری و درمان یبوست به نکات زیر توجه کنید:

پیشگیری از یبوست شدید با حذف غذاهای چرب، فرآوری شده و فست فود
برای کاهش یبوست چه غذاهایی نخوریم

روش های طبیعی درمان یبوست در طب سنتی

قرار دادن خوراکی‌های حاوی فیبر در رژیم غذایی، حذف غذاهای چرب و کاهش مصرف لبنیات از مهمترین روش‌های درمان و پیشگیری از یبوست است. در کنار این موارد استفاده از برخی دستورهای طب سنتی تاثیر مناسبی در درمان یبوست دارد. بر این اساس به توصیه‌های زیر توجه کنید:

روش های طبیعی درمان یبوست در طب سنتی
درمان یبوست با خاکشیر

درمان یبوست کودکان و بزرگسالان با اصلاح روش دستشویی رفتن

اگر زمان انجام اجابت مزاج را به تاخیر بیاندازید، آب موجود در مدفوع جذب بافت‌های سلولی شده و رفته رفته با خشک شدن مدفوع بیماری یبوست اتفاق می‌افتد. ادامه این عادت ممکن است به بروز بواسیر و سایر بیماری‌ها منجر شود. این الگوی اشتباه یکی از مهمترین دلایل یبوست کودکان است. کودکان به دلیل سرگرم بودن به بازی یا عدم علاقه به رفتن به دستشویی، بیشتر دچار یبوست می‌شوند. در بزرگسالان نیز مشغله زیاد، سفر و یا عدم دسترسی به سرویس بهداشتی ممکن است منجر به این مشکل شود. به همین جهت برای پیشگیری از یبوست بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:

درمان یبوست کودکان و بزرگسالان با اصلاح روش دستشویی رفتن
درمان یبوست سالمندان با خرید زیرپایی توالت فرنگی

راهکارهای درمان سریع یبوست ناشی از استرس و اضطراب

یکی از تاثیرات مستقیم استرس و اضطراب بر روی دستگاه‌ گوارش است. این تاثیر ممکن است به صورت اسهال یا یبوست خود را نشان دهد. در هنگام بروز اضطراب، بدن به برخی از عملکردها اولویت می‌دهد. گوارش یک اولویت برای بدن نیست زیرا بدن خود را برای خطر (واکنش تدافعی)  آماده می‌کند، بنابراین به طرز شدیدی روند گوارش کند می‌شود. کند شدن روند گوارش باعث خشک شدن مدفوع و در نتیجه یبوست می‌شود. همچنین در زمان استرس، قدرت تجزیه و تحلیل سیستم گوارش کمتر می‌شود و به این ترتیب باکتری بد روده خیلی سریع شروع به افزایش می‌کند و یبوست را به دنبال دارد. البته اقداماتی که در اثر اضطراب صورت می‌گیرد، تشدید کننده یبوست است.

برای پیشگیری و درمان یبوست ناشی از استرس، نکات زیر را رعایت کنید:

خواص عناب برای درمان یبوست بدون دارو

از عناب در طب سنتی چین به عنوان دارویی برای کاهش اضطراب استفاده می‌شود و همچنین میوه خشک آن به عنوان ملین، از بین برنده یبوست است. برای درمان یبوست چند دانه عناب را به همراه یک تکه زنجبیل در داخل آب جوش قرار داده و پس از چند دقیقه میل کنید. برای تاثیر مناسب این کار را در زمان ناشتا امتحان کنید.

درمان يبوست و مدفوع سخت با ماساژ شکم 

ماساژ شکمی یک روش مفید و موثر برای درمان یبوست است. با این کار عضلات شکمی تحریک شده و در نتیجه حرکت مدفوع در روده بهبود می‌یابد. از طرفی استفاده از ماساژ شکمی تاثیر زیادی در کاهش استرس دارد و به همین دلیل برای درمان یبوست مفید است. روش‌های مختلفی برای درمان یبوست با ماساژ وجود دارد که از مشهورترین آنها می‌توان به روش‌های ماساژ شیاتسو (Shiatsu Massage) یا طب فشاری اشاره کرد که تکنیکی ژاپنی است. می‌توانید روش ماساژ درمانی را در ویدئو زیر مشاهده کنید:

آرماتراپی و ریلکسیشن موثر در درمان یبوست 

روش‌های ماساژ آروماتراپی (Aromatherapy Massage) یا همان رایحه درمانی، روشی است که از گذشته برای درمان انواع بیماری مورد استفاده قرار گرفته است. این روش درمانی بر اسانس‌ بسیار بالای گرفته شده از گیاهان متمرکز است. روغن‌ اسانس لیمو، نعناع، رزماری و فلفل سیاه از نمونه روغن‌هایی هستند که با کمک رایحه آنها و ماساژ بر روی شکم به صورت دایره‌ای، یبوست درمان می‌شود.

راهکارهای درمان سریع یبوست ناشی از استرس و اضطراب
درمان یبوست و پاکسازی روده با ماساژ و ریلکسیشن

درمان یبوست در بارداری

یبوست یکی از مشکلات شایع در حاملگی است که به دلیل تغییرات هورمونی در بدن به وجود می‌آید. ترشح هورمون پروژسترون باعث ایجاد تغییراتی در روده، کند شدن حرکات روده و تضعیف قدرت آن می شود. همچنین عواملی مانند عدم مصرف غذاهای فیبردار به دلیل ویار حاملگی،‌ استفاده از مکمل آهن، مصرف کم آب، استرس دوران بارداری و فشار نوزاد به نواحی معده و روده یبوست را تشدید می‌کنند. یبوست پس از زایمان طبیعی نیز یکی از مشکلات شایع به دلیل فشارهای وارد شده است.

برای درمان یبوست در بارداری از روش‌های زیر استفاده کنید:

درمان یبوست در بارداری
درمان یبوست بارداری با چند نکته ساده

درمان یبوست با قرص ملین (دارو برای قبضیت) 

داروهای ملین یکی از روش‌های متداول در درمان یبوست هستند. این داروها در اشکال مختلفی شامل قرص، کپسول، سوسپانسیون، شربت و شیاف تولید می‌شوند و در بسیاری از موارد بدون نسخه پزشک در دسترس هستند. مصرف داروهای ملین باعث می‌شود تا حرکات روده آسان‌تر شده و در نتیجه مدفوع به سرعت دفع شود. این داروها عبارتند از:

در نظر داشته باشید که مصرف بیش از اندازه و خودسرانه داروهای ملین می‌تواند منجر به تشدید یبوست در آینده شود. این داروها میزان آب بدن را به شکل غیرطبیعی کاهش می‌دهند و به مرور زمان باعث تضعیف عضلات روده و تنبلی روده می‌شوند. این فرآیند در نهایت عضلات روده را تضعیف و تنبل کرده و منجر به تشدید یبوست در آینده می‌شود.

درمان یبوست با قرص ملین (دارو برای قبضیت)
بهترین داروی یبوست برای رفع یبوست شدید

رفع یبوست ناشی از سایر بیماری‌های یبوست آور

بیماری‌هایی هستند که ممکن است زمینه‌سازی یبوست باشند. این بیماری‌ها عبارتند از:

در زمان ابتلا به هریک از بیماری‌های فوق، از پزشک خود بخواهید تا میوه‌ها و ترکیباتی که باعث لینت مزاج می‌شود را به شما معرفی کند. به هیچ وجه خودسرانه از قرص‌های ملین استفاده نکنید زیرا مصرف آن‌ها در دراز مدت به کبد و روده‌ها آسیب می‌زند.

رفع یبوست ناشی از سایر بیماری‌های یبوست آور
از مصرف بیش از اندازه قرص یبوست پرهیز کنید

عوارض یبوست چیست؟ 

تا به اینجا عوامل ایجاد یبوست و روش‌های درمان یبوست را بررسی کردیم. اما اگر یبوست به موقع درمان نشود، ممکن است چه عوارضی را در پی داشته باشد؟ در صورتی که یبوست شدید و مزمن درمان نشود، ممکن است عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد. این عوارض عبارتند از:

در صورت تداوم بیماری یبوست ممکن است عوارض خطرناک دیگری نظیر آپاندیسیت، ورم مفاصل، مشکلات کیسه صفرا، انسداد روده و حتی سرطان روده بزرگ ایجاد شود. به همین دلیل ضروری است که برای درمان یبوست راه چاره‌ای پیدا کنیم و درمان آن را عقب نیندازیم.

عوارض یبوست چیست؟
عوارض یبوست در کودکان و بزرگسالان

چه زمان باید برای درمان یبوست به پزشک مراجعه کرد؟

همانطور که گفته شد، یبوست بیماری‌ها و عوارض خطرناکی به همراه دارد که ممکن است سلامت شما را به خطر بیندازد. به همین جهت بهتر است برای تشخیص علت یبوست و درمان قطعی آن به پزشک مراجعه کنید. اما چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟

یبوست دو نوع حاد و مزمن دارد. یبوست حاد معمولا به دلیل یک بیماری جدی مثل تومور روده ایجاد می‌شود. در طرف مقابل یبوست مزمن یا طولانی مدت با علائمی مثل تهوع، استفراغ، خونریزی مقعد و درد شکم همراه است. بنابراین در صورت بروز علائم یبوست شدید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورتی که علائم یبوست بیش از سه هفته طول بکشد، احتمال یبوست مزمن وجود دارد و باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

چه زمان باید برای درمان یبوست به پزشک مراجعه کرد؟
زمان مراجعه به پزشک برای درمان یبوست

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره راه‌های درمان یبوست، شما را به دیدن ویدئوی زیر دعوت می‌کنیم:

سخن پایانی درباره درمان یبوست با روش خانگی 

اگر مطلع باشید که به چه دلیل دچار یبوست شده‌اید، استفاده از یکی از راهکار‌های گفته شده به درمان یبوست کمک می‌کند. انواع قرص‌ و داروهای ملین برای درمان یبوست وجود دارند که از ترکیبات گیاهی مثل گیاه سنا گرفته شده‌اند. مصرف این نوع داروهای مسهل عوارضی دارند که مانع استفاده آنها در طولانی مدت می‌شود. به همین خاطر استفاده از شیوه طبیعی و تغییر سبک زندگی را بیشتر توصیه می‌کنیم.  شما در زمان یبوست از چه شیوه‌ای برای درمان استفاده می‌کنید؟ تجربیات شما قطعا به خوانندگان این مطلب کمک زیادی خواهد کرد. ما را از تجربیات خود در قسمت نظرات مطلع کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *